Hedef Potidea!..

“Potidea,şânıyla aklımda;

hâlâ…

Uzatmış başını Kerberos,

Hatırla!

Hangimiz kaçtı o gün,

hangimiz kaldı?

Atina’ya boyun eğdiği gün üç başlı Kerberos,

elden ele dolaştı bir kent.

Nerede krallar, nerede hükümdar?

Kerberos uzatmış başını, duruyor.

Hatırla!

Bekliyor Potidea’yı,

hâlâ…”

(H&B)

Bir kent düşünün. Uğruna kralları, hükümdarları, ülkeleri peşine takmış, konumu ve cazibesiyle hayran bırakmış devlet… İşte Potidea, konumu itibariyle herkesi kendine çekmiş bir şehir. Milattan önce 600’lü yıllarda Korintliler tarafından Makedonya’nın Halkidiki Yarımadası’nda kurulmuş bir koloni devleti.

Her ne kadar Makedonya topraklarında olsa da onlara da ait olmayan özerk bir yapıda şeklini bulmuş olan Potidea, Makedonya ile ticari ilişkileri iyi sürdürmüştür. Ancak Atina ile sık sık sorunlar yaşayan Potidea’da halk, en sonunda karşılaştığı tacizler ve anlaşmazlıklara dayanamayıp M.Ö. 432’de Atina'ya karşı ayaklanmıştır. AncakPeloponez Savaşı ile kuşatılan kent, Potidea Savaşı’nda ele geçirilmiştir. Dolayısıyla Atinalılar, şehri M.Ö. 404 yılına kadar ellerinde tutmayı başarmışlardır. M.Ö. 404 yılından sonraysa Korintlilerin hükmüne giren şehir, tarihler M.Ö. 363’ü gösterdiğinde, yine el değiştirerek Atinalılara geçmiş ancak M.Ö. 356’da Makedonya Kralı II. Filip’in kontrolüne girmiştir.

Bir kenti bu kadar cazibeli kılan şey ise elbette bir yarımada olmasından öte ciddi bir stratejik konumda bulunmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca Potidea’da yaşayanların Atina’nın dayatmalara karşı kentine karşı vermiş olduğu haklı mücadeleyi de simgelemesi açısından epik bir olaya denk düşmektedir.

Antik Yunan’da anlatılan ve yaşanılan destansı olaylarda Potidea’dan bahsedilmez. Potedia halkının yapılan zulümlere sessiz kalmayarak, sonu ne olursa olsun gözü kara bir şekilde Atina yönetimine kafa tutup ayaklanması ciddi tarihsel bir olaydır.

Bu yaşananlara kısaca ışık tutacak olursak, Potidea Ayaklanması; M.Ö. 432 yılında Halkidiki Yarımadası’ndaki Potideakentinin Atina’nın dayatmalarına karşı başlattığı bir ayaklanmadır. Ayaklanmanın ardından bir Atina birliği bölgeye gönderilmiş, kent dışında gerçekleşen muharebenin ardından şehir kuşatma altına alınmıştır.

Bu kuşatmanın perde arkasına bakacak olursak; Atina yönetiminin, Sybota Deniz Muharebesi’nden hemen sonra, amacına ulaşması engellenen Korint’in Atina’ya karşı bir misillemede bulunacağından kaygı duyduğu ifade edilmektedir. Bu misilleme bir Korint kolonisi olan Potidea’da beklendi ve şehrin Korint ile bağlılığı kesilmeye çalışıldı. İşte bu sebeple baskılara dayanamayan ve sesini yükselten kent, Atina’ya başkaldırı başlatmıştır. Bu başkaldırı sonrası bölgeye sevk edilen Atina ordusu, kente doğru ilerlemiş, şehir dışındaki bir muharebedeyse karşısındaki kuvvetleri püskürterek kenti kuşatma altına almıştır. Ve iki yıldan fazla kuşatma altında tutulan şehir, baskılara ve sonunda açlığa karşı bir direnç gösterememiş ve boyun eğerek eli mahkûm teslim olmaya zorlanmıştır.

Bu arada şunu da not edelim…

Potidea Ayaklanması, savaşı ve kuşatması, Peloponez Savaşı’nın bir muharebesi olarak görülmemektedir. Potidea’da yaşananlar, doğrudan doğruya Korint’in meseleleriydi ve Peloponez Birliği bu yaşanan durumlarda da aktif olarakyer almamıştır.

Son olarak; Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Küçük Asya’dan gelen mülteciler için inşa edilen modern Nea Potidea yerleşimi, bu antik yerleşimin yakınında yer almaktadır. Diğer yandan popüler kültürde yer bulan “Zeyna (Xena): Savaşçı Prenses” adlı televizyon dizisindeki kurgusal karakter Gabrielle, Potidea şehrinden bir karakterdir. Bunu da ayrıca not etmeden geçmek istemedik.