Tonatiuh: Bereketli Güneşten Yansıyan Fedakarlık…

Güneş, bereket, fedakarlık… Bu üç kelimenin Aztek mitolojisinde tek bir karşılığı var. Aztekler ona “Tonatiuh” demiştir.

Tonatiuh  (Tohnahtiuh), sözlük anlamıyla “parlayan kişi” demektir. Aztek güneş tanrısının da adı olarak geçmektedir. Güneşten yansıyan her ne varsa onun vasıtasıyla ulaşırdı evrene. Ayrıca Aztek savaşçılarının koruyucusu olarak da bilinmektedir. Bunun yanında gökyüzüyle direkt bağlantılı olduğu için de “Kartal” sembolüyle anılmaktadır.

Öte yandan, tek renk taşlarla sembolize edildiğinde tam bir anlam kazanamayan Tonatiuh betimlemeleri, işin içerisine renkler girince farklı boyutlara ulaşmaktadır. Tonatiuh, bazı tasvirlerde kırmızı renkle ifade edilmiş ve yukarıda da belirttiğimiz üzerekartal sembolüyle betimlenmiştir. Kartal tüyü olan bir başlıkla tasvir edilen Tonatiuh, güneş gibi yuvarlak olmakla birlikte kalkan tutan bir şekilde de görülmektedir. Bu onun bir tarafıyla savaşçı halini temsil ederken, diğer tarafıyla da bereketi ve fedakârlığı ifade etmektedir. Yani güneş her haliyle herkese eşit şekilde ulaşmaktadır.

Diğer yandan Tonatiuh’un güneşle ilişkisi ve kartalla ifade edilmesi, kartalın pençeleriyle de doğrudan bağlantılıdır. Bu aslında net bir göndermedir. Bir kişinin kalbini veya yaşam gücünü yakalamak için bir metafordur. Bu özel sembolizm biçimini, bazıları; Tonatiuh’un esirlerinin kalplerini ele geçirmesi ve kendine esiri etmesiyle ilişkilendirir. Bu da bir ritüelin ortaya çıkışını, kurban edilmeyi işaret eder. Bereket de ancak bu ritüelin gerçekleşmesiyle mümkün olabilirdi. İşte her mitolojide olduğu gibi Aztek mitolojisinde de, hem iyi hem de kötünün farklı ifadeleri Tonatiuh sayesinde bir kez daha ortaya konulur. Ve bu tüm yaşananlar neticesinde meydana gelen durum da elbette fedakârlıkla açıklanabilir.

Tonatiuh’un en bilinen görüntülerinden birine baktığımızda, taşın tam ortasında Tonatiuh’un yüzünü görebiliriz. Bu durum Aztek dünyasını bir şekilde ortaya koyarken, ‘Beşinci Güneş’i de temsil etmektedir. Onu çevreleyen semboller ise son dört dönemin takvim göndergelerini ifade etmektedir. Dikkatlice bakılacak olursa taşın üzerinde Tonatiuh’un dilinin dışa doğru çıkıntı yapan kurban çakmaktaşınıya da başka bir ifadeyle obsidiyen bıçağını görebilmek mümkündür.

Bu arada, bir anekdotu da paylaşmadan geçmeyelim. 17 Aralık 1790 yılında “Güneş Taşı” olarak da bilinen “Aztek Takvim Taşı”, Mexico’da bir katedralin restorasyonu esnasında bulunmuştur. Çapı yaklaşık dört metre olmakla birlikte 25 ton ağırlığında olan taşın, Azteklerden Tonatiuholduğu anlaşılmıştır.

Tonatiuh, her haliyle zor işlerin başında olmuştur. Güneşin yakıcılığı yanında ısıtan özelliğini güzel bir şekilde oluşturmuş ve buna bereket ve fedakârlığı eklemiştir. Bize soracak olursanız, Tonatiuh; tam manasıyla bir fedakârlık âbidesidir. Biz onu öyle görüyoruz.

Peki ya siz? Hadi yaklaşın... Ne görüyorsunuz?